Επάγγελμα αγρότης!

του Γιώργου Χριστοδουλόπουλου

Σε πρόσφατο άρθρο του, ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Βασίλης Κόκκαλης επισημαίνει την «απαξίωση» του επαγγέλματος του αγρότη στην ελληνική κοινή γνώμη (Έθνος, 8  Δεκεμβρίου 2018). Είναι ενθαρρυντικό μια τόσο δυναμική αλήθεια να διατυπώνεται ευκρινώς από τους πολιτειακά υπευθύνους του γεωργικού τομέα.

Αν πάμε στη μακρινή Νέα Ζηλανδία, θα ακούσουμε  συχνά τη φράση: «Δεν βρέθηκε ακόμα ο πλούσιος αγρότης». Τη λένε όταν μιλούν για μια κοπέλα που δεν έχει βρει ακόμα το σύντροφό της. Χρησιμοποιούν, δηλαδή, αυτήν τη φράση κατ’ αντιστοιχία της δικής μας «Δεν βρέθηκε ακόμα ο πρίγκιπας του παραμυθιού»! Η Νέα Ζηλανδία είναι ένα ανεπτυγμένο κράτος, το οποίο εξασφαλίζει υψηλό βιοτικό επίπεδο στους πολίτες κυρίως μέσω της αγροκτηνοτροφίας. Η κοινή γνώμη εκεί τιμά τους αγρότες ως θεμελιώδη παράγοντα της οικονομίας και η εκτίμηση αυτή επιστρέφει στην κοινωνία με την υπεροχή των νεοζηλανδικών αγροτικών προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ξανά στη χώρα μας, η απαξίωση του αγροτικού επαγγέλματος έχει σύνθετη κοινωνικοοικονομική αιτιολογία. Εδώ αλληλοδιαπλέκονται μικρός κλήρος, φτωχό εισόδημα, αβεβαιότητα, χειρωνακτική εργασία, έκθεση σε συχνά σκληρές καιρικές συνθήκες και χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Ο Έλληνας αγρότης δεν είναι απόγονος γαιοκτημόνων του Μεσαίωνα, όπως συμβαίνει με τους συναδέλφους του της δυτικής Ευρώπης. Κατάγεται από ξωμάχους, μεροκαματιάρηδες, εργάτες γης. Στις περισσότερες περιπτώσεις έγινε αγρότης γιατί δεν είχε καμία ευκαιρία να γίνει οτιδήποτε άλλο.

Η πολιτεία θα έπρεπε με ιδιαίτερη ευαισθησία και συστηματικά να αποκαταστήσει την εκτίμηση του κόσμου απέναντι στο αγροτικό επάγγελμα. Δεν το έκανε ποτέ. Άφησε τον αγροτικό πληθυσμό να μειώνεται. Άλλωστε, αυτό ήταν η επιταγή της Ε.Ε. από τη δεκαετία του ’80. Αποτέλεσμα: από ποσοστό αγροτών 31% το 1981, σε σύνολο 3.543.800 εργαζομένων, απέμεινε ένα 12% το 2017 σε σύνολο 3.752.700.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των άστοχων ενεργειών της ελληνικής πολιτείας αποτελούν τα σημερινά αναγνωστικά του δημοτικού σχολείου. Στις πρώτες τάξεις δεν υπάρχουν καν εικόνες που να δείχνουν γεωργούς, κτηνοτρόφους, χωράφια, στάβλους, καλλιέργειες. Στο αναγνωστικό της πρώτης, ο ήρωας ταΐζει ένα παπάκι με ένα κομμάτι πίτα! Πρώτη φορά αναφέρεται βοσκός στο αντίστοιχο βιβλίο της δευτέρας — με το μύθο «Ο ψεύτης βοσκός»! Όπου γίνεται κάποια έμμεση αναφορά σε παραγωγικά ζώα ή αγροτικά προϊόντα, ο ήρωας της ιστορίας είναι φιλόζωος ή περιηγητής. Τρύγο, θέρο, όργωμα, θερμοκήπια, άρμεγμα δεν θα βρεις πουθενά! Τα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι καθοριστικά για τον επαγγελματικό προσανατολισμό του. Τα σημερινά αναγνωστικά δημιουργούν καταναλωτές και όχι παραγωγούς.

Μα και οι ίδιοι οι Έλληνες αγρότες, ως γονείς, επιθυμούν και προτρέπουν τα παιδιά τους «να μάθουν γράμματα», για να «ξεφύγουν» από τη δουλειά της υπαίθρου. Η απειλή «Αν δε μάθεις γράμματα, θα γίνεις τσοπάνης» ακούγεται ακόμα. Η προοπτική να γίνεις γεωργός ή κτηνοτρόφος παρουσιάζεται ως τιμωρία. Με τέτοιες νοοτροπίες ακόμα και παιδιά αγροτικών οικογενειών ανατρέφονται να γίνουν αστοί.

Κλειδί για να βγούμε από το αδιέξοδο πρέπει να είναι η σύνδεση μόρφωσης και αγροτικού  επαγγέλματος. Στην Αγγλία, τα παιδιά των αγροτικών οικογενειών παίρνουν επιπλέον μόρια για την εισαγωγή τους σε γεωτεχνικές σχολές. Έτσι, οι σχολές τροφοδοτούνται με φοιτητές που έχουν εμπειρία στο αντικείμενο των σπουδών τους και, παράλληλα, όσοι από αυτούς δραστηριοποιηθούν ως αγρότες ανεβάζουν το μορφωτικό επίπεδο του κλάδου. Στη Γαλλία, για την έγκριση δανείων αγροτικών επιχειρήσεων λαμβάνεται υπόψη αν ο νέος αγρότης είναι πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ υπάρχουν ειδικά τμήματα τεχνολογικών πανεπιστημιακών σχολών ειδικά για αγρότες.

Η αναμόρφωση λανθασμένων κοινωνικών στερεοτύπων απαιτεί δραστικές και ουσιαστικές παρεμβάσεις. Το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να βοηθήσει. Προϋπόθεση: να μη μείνουμε μόνο σε διαπιστώσεις και ευχές!

Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ στις 29 Δεκεμβρίου 2018